Ucząc się o epoce romantyzmu prędzej czy później omawiana jest „Balladyna” – najpopularniejszy zaraz obok „Kordiana” dramat Juliusza Słowackiego. Mimo skrzętnego analizowania tego dzieła na lekcjach języka polskiego, wchodzenia w szczegóły relacji tragicznego losu sióstr, pewne fakty o okolicznościach powstania utworu mogą umknąć lub zostać pominięte. Oto kilka ciekawostek, o których nie słyszy się w szkolnej ławce.
Inspiracja legendami
Dramat Juliusza Słowackiego to jedna z tych szkolnych lektur, której opracowanie zachęca do przeczytania całości. Nic dziwnego – intrygujący plot i elementy fantastyczne zaciekawią każdego czytelnika, nawet tego, który nie lubi czytać i jego przygotowanie do języka polskiego sprowadza się do przeczytania streszczenia Balladyny. Baśniowy styl tego dramatu nie jest przypadkowy. Słowacki podjął się próby pisania „Balladyny” po lekturze utworu o tytule „Maliny” Aleksandra Chodźki, poety, orientalisty i slawisty. Obaj twórcy, romantycznym zwyczajem, inspirację na powstanie utworów zaczerpnęli ze słowiańskich legend i pieśni, przedstawiających historię trzech sióstr, stających w szranki o względy panicza. Dziewczyna, która zebrałaby najwięcej malin miała zdobyć serce kawalera. Według oryginalnych legend przegrane siostry mordują i grzebią zwyciężczynię – najładniejszą i najmłodszą z całej trójki, a z drzewa, które wyrasta na miejscu grobu, powstaje instrument, wygrywający pieśń zdradzającą historię zbrodni.
Imię morderczyni
Główna bohaterka utworu nosi imię Balladyna. Niewielu jednak ma świadomość, że imię to zostało wymyślone na potrzeby utworu przez samego Słowackiego. Imię pochodzące od wyrazu ballada nie przyjęło się jednak tak dobrze, jak imię wymyślone przez rywala Słowackiego – Mickiewicza. Podczas gdy mickiewiczowska Grażyna szybko osiągnęła popularność i imię zadomowiło się w naszej kulturze na stałe, owianej złą sławą Balladynie nie udało się podbić naszych serc.
Dedykacja dla przyjaciela
Przyjaźń Słowackiego i Krasińskiego była na zaawansowanym etapie, gdy wieszcz pisząc „Balladynę” zdecydował się na zawarcie w niej dedykacji dla Krasińskiego. Chociaż nazwisko Krasińskiego nie pada w tekście wprost, w ostatnich wersach wstępu do „Balladyny” czytamy: „(…)Rozpisałem się długo, a zamierzyłem był tylko napisać/ Autorowi Irydiona/ na pamiątkę/ Balladynę/ poświęca Słowacki”. „Irydion” to dramat uważany przez literaturoznawców za jeden z najważniejszych w twórczości Krasińskiego utworów. Wyróżnienie go w „Balladynie” przyniosło mu jeszcze większą popularność. Dziś zaliczany zostaje do kanonu najwyższych i najciekawszych osiągnięć polskiej dramaturgii, na równi z tragediami Słowackiego i „Dziadami” Mickiewicza.
Jak Szekspir
Dramatopisarstwo Szekspira wywarło silny wpływ na twórczość wielu polskich romantyków, w tym Słowackiego. Młody poeta uznawał go za jednego z najwybitniejszych artystów swojej epoki. Oznaki tej fascynacji przejawiają się w wielu dramatach wieszcza, takich jak „Kordian” czy „Lilla Weneda”, ale również w „Balladynie”, dla której powstania inspiracją był oczywiście „Makbet”. Poza technicznym podobieństwem – typową dla dramatu szekspirowskiego pięcioaktową formą dzieła, motywy zemsty, śmiercionośnej chęci władzy i okrucieństwa niezaprzeczalnie przypominają fabułę „Balladyny”. Od początku schemat działania Balladyny jest niezwykle podobny do zachowania Makbeta. Żądza władzy jest dla nich silniejsza od moralności, a zabójstwa doprowadzają ich do szaleństwa.
Biblijne nawiązanie
W bohaterce tytułowej „Balladyny” można dostrzec podobieństwo do postaci biblijnej Kaina. To przede wszystkim zazdrość obu postaci wobec rodzeństwa była przyczyną popełnienia przez nich morderstwa. Na czole Balladyny po zabójstwie Aliny pojawia się czerwona, niezmywalna szrama. To aluzja do piętna po zabójstwie, którym naznaczony przez Boga został Kain.
Te ciekawostki nadają kontekst i wzbogacają lekturę, która zapisała się w naszej kulturze jako historia o rządzy władzy, zazdrości i ostatecznej sprawiedliwości. „Balladyna” wciąż ma wpływ na pokolenia – na jej podstawie realizowane są nie tylko spektakle teatralne – jest również inspiracją dla poetów i malarzy.
Komentarze
