Autor: Monika Koziar

Sprawdź czym jest ankieta, z jakich części się składa i jak ją skonstruować krok po kroku oraz zobacz przykład ankiety.

Na skróty: Wskazówki · Układ · 1. Część adresowo-tytułowa · 2. Część merytoryczna (zestaw pytań) · 3. Część metryczkowa · Ankieta krok po kroku – proces powstawania · Przykłady

Ankieta

Nazwa „ankieta” pochodzi z języka francuskiego (enquete). W języku angielskim można spotkać się z dwoma określeniami: polls i surveys. Ankieta w powszechnym rozumieniu to zestaw pytań napisanych na papierze lub komputerze, do samodzielnego wypełnienia przez respondenta (osobę badaną). Zwykle składa się z dwóch części: części zasadniczej i metryczki (pytania o cechy społeczno-demograficzne).

Jest to również nazwa metody badawczej. Występują różne rodzaje ankiet, od roznoszonej przez ankietera, przez ankiety audytoryjne, do ankiet rozsyłanych drogą elektroniczną lub pocztą. Coraz większą popularnością cieszą się ankiety internetowe, na co mają wpływ stosunkowo niewielkie koszty ich przeprowadzenia.

Ankieta jest techniką badawczą standaryzowaną, wszyscy badani otrzymują jednakowy kwestionariusz, z tymi samymi pytaniami, które są zadane w taki sam sposób. Dzięki temu otrzymuje się dane, które można porównać.

Często, gdy ktoś mówi „ankieta”, ma na myśli kwestionariusz ankiety lub kwestionariusz wywiadu. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się do występowania interakcji na linii ankieter-respondent. W sytuacji wywiadu, to ankieter czyta respondentowi pytania i zaznacza w kwestionariuszu odpowiedzi. W przypadku ankiety, respondent samodzielnie czyta pytania i zaznacza odpowiedzi. Oba kwestionariusze są dość podobne, jednak przygotowując każdy z nich, należy pamiętać kto ma go wypełnić. Od tego zależy jakie instrukcje będą umieszczone w kwestionariuszu i na ile można sobie pozwolić zadając pytania (tzn. jeśli respondent uzupełnia kwestionariusz samodzielnie, to nie ma kto mu wyjaśnić jak go wypełnić, co oznacza jakieś pytanie itp., a więc powinien być mniej skomplikowany).

Wskazówki

Wskazówki praktyczne przy konstruowaniu kwestionariusza ankiety:

• Zadbaj o elementy uwierzytelniające badanie – nie zapomnij napisać na stronie tytułowej nazwy ośrodka/firmy przeprowadzającej badanie, jej dokładnego adresu i numeru telefonu. Zaufanie jest bardzo ważne, aby otrzymać wiarygodne dane;
  
• Ankieta powinna być przygotowana starannie, przejrzyście, na papierze dobrej jakości. Odzwierciedla to stosunek badacza do badań i przekłada się na sposób podejścia respondenta do udzielanych odpowiedzi, tzn. jeśli kwestionariusz będzie przygotowany starannie i profesjonalnie, to respondent zrewanżuje się potraktowaniem go poważnie;
  
• Formułując pytania i odpowiedzi odwołuj się do własnego zdrowego rozsądku, tzn. nie zadawaj pytań drażniących lub takich, na które respondent najprawdopodobniej nie będzie znał odpowiedzi. Unikaj pytań złożonych z dwóch innych pytań i sugerujących odpowiedź;
  
• Zwróć uwagę na kolejność pytań. Jeśli najpierw zadajesz pytania, np. o przemoc w rodzinie, używając obrazowych porównań, a dopiero później zapytasz o opinię respondenta na temat obecności przemocy w rodzinie w Polsce, to prawdopodobnie będzie ona bardziej skrajna, niż byłaby na początku. Oznacza to, że poprzez swoje badanie wpłynąłeś (wpłynęłaś) na opinię respondenta, co nie jest korzystne z punktu widzenia uzyskanych wyników;
  
• Respondent wypełnia ankietę samodzielnie, a więc zadbaj o to, aby była dla niego zrozumiała. Zadawaj pytania, które respondent rozumie i potrafi udzielić na nie odpowiedzi. Nie zapomnij o opcji „trudno powiedzieć” lub/i „nie wiem”. Nawet w sytuacji wywiadu, o którym była mowa wcześniej, nie możesz liczyć, że ankieter będzie się angażował (nie jest to zresztą korzystne, ponieważ może w ten sposób wpływać na wyniki);
  
• Staraj się zadawać pytania od najprostszych i najciekawszych dla respondenta. Zaangażuje się on w badanie i z większym prawdopodobieństwem go nie przerwie;
  
• Pytania w ankiecie powinny być ze sobą logicznie powiązane. Zwykle stosuje się dwie strategie: strategię lejka lub strategie odwróconego lejka. W pierwszej wychodzi się od pytań ogólnych do bardziej szczegółowych, w drugiej natomiast od pytań o wąskim zakresie do bardziej ogólnych;
  
• Przed badaniem właściwym, przeprowadź pilotaż ankiety. Pozwoli on uniknąć wielu błędów. Będziesz wiedział(a), które pytania sprawiają respondentom kłopoty, tzn. nie potrafią udzielić odpowiedzi lub rozumieją je odmiennie, niż to było zamiarem badacza, ewentualnie rozumieją je skrajnie różnie i nie można porównać wyników.

Układ

Kwestionariusz ankiety można podzielić na trzy główne części. Są to: (1) część adresowo-tytułowa, (2) część merytoryczna i (3) część metryczkowa. Zostaną one teraz omówione bardziej szczegółowo.

1. Część adresowo-tytułowa

Do tej części zalicza się umieszczoną na pierwszej stronie: nazwę ośrodka badawczego, który prowadzi badanie (wraz z adresem i numerem telefonu), tytuł kwestionariusza (powinien być krótki), numer kwestionariusza, wprowadzenie (m.in. cel badań, zapewnienie o poufności, apel o szczerość, podziękowanie), instrukcje (dla ankietera lub dla respondenta w zależności od tego, który wypełnia kwestionariusz).

Ankieta – układ elementów na stronie tytułowej

2. Część merytoryczna (zestaw pytań)

Jest to część właściwa kwestionariusza. W niej zawarte są pytania dotyczące badanego zagadnienia oraz odpowiedzi do wyboru. Najogólniej pytania można podzielić na otwarte i zamknięte. W pytaniach otwartych respondent samodzielnie i swobodnie formułuje odpowiedź, natomiast w pytaniach zamkniętych wybiera on jedną lub wiele odpowiedzi spośród zamieszczonych wariantów.

Pytania zamknięte można podzielić ze względu na format odpowiedzi na:

• Pytania dychotomiczne – należy udzielić odpowiedzi „tak” lub „nie” (warto też dodać wariant „nie wiem”).
  
  Ankieta – pytania dychotomiczne

  
  

• Pytania z wieloma wariantami odpowiedzi – respondenci mają wybrać zdanie najbardziej zbliżone do ich poglądów.
  
  Ankieta – pytania z wieloma wariantami odpowiedzi

  
  

• Pytania stosujące skale – mierzą siłę danego zjawiska w ramach pewnego continuum, hierarchizują poglądy. Najbardziej rozpowszechniona jest skala Likerta wraz z różnymi jej odmianami.
  
  Ankieta – skala Likerta

  

  Czasami można spotkać się z umieszczaniem wariantu „trudno powiedzieć” na końcu, co ma praktyczne uzasadnienie (wymuszenie zajęcia stanowiska), ale rodzi pytania o poprawność takiego rozwiązania.
  

  Ankieta – dyferencjał semantyczny

  
  

• Pytania tabelaryczne – różnią się od innych pytań zamkniętych jedynie formą zapisania ich w kwestionariuszu. Służą zorganizowaniu w całość wielu pytań, mających te same warianty odpowiedzi.
  
  Ankieta – pytania tabelaryczne

  

  
  

Na skróty: Wskazówki · Układ · 1. Część adresowo-tytułowa · 2. Część merytoryczna (zestaw pytań) · 3. Część metryczkowa · Ankieta krok po kroku – proces powstawania · Przykład

3. Część metryczkowa

Pytania dotyczące respondenta, nazywane również pytaniami klasyfikacyjnymi. Służą ustaleniu: płci, wykształcenia, stanu cywilnego, dochodu, miejsca zamieszkania itp. Pozwalają skorelować te informacje z poglądami na określone kwestie.

Pytania metryczkowe umieszcza się na końcu ankiety, ponieważ respondent chętniej na nie odpowie, kiedy zaangażuje się w badanie. Poprzedza się je wyjaśnieniem, że są potrzebne do celów statystycznych. Gdyby zostały umieszczone na początku, mogą działać na respondentów odpychająco, nie będą chcieli odpowiadać na pytania ingerujące w ich prywatność.

Należy dobrze się zastanowić, które pytania są rzeczywiście potrzebne. Nie warto wchodzić w szczegóły, być może drażniące dla respondenta, a bez znaczenia jeśli chodzi o badanie.

Poniżej przykłady najczęściej występujących pytań.

Ankieta – pytanie o płeć

Ankieta – pytanie o wiek

Zwykle zadaje się pytanie o wiek na dwa sposoby, tzn. podając pewien przedział lub pytając o rok urodzenia. Ten drugi sposób daje większe możliwości dalszego opracowania danych.

Ankieta – pytanie o wykształcenie

Ankieta – pytanie o stan cywilny

Ankieta – pytanie o sytuację zawodową

W wywiadach kwestionariuszowych (a więc ankieter czyta pytania i zaznacza odpowiedzi) można się spotkać także z metryczką ankietera. Jest to zbiór pytań skierowanych do ankietera, dotyczących jego własnych danych (imię, nazwisko, numer) oraz sytuacji wywiadu (m.in. data, czas trwania, ocena wywiadu, komentarz).

Kwestionariusz wywiadu – metryczka ankietera

Na skróty: Wskazówki · Układ · 1. Część adresowo-tytułowa · 2. Część merytoryczna (zestaw pytań) · 3. Część metryczkowa · Ankieta krok po kroku – proces powstawania · Przykład

Ankieta krok po kroku – proces powstawania

1. W celu poprawnego zaprojektowania kwestionariusza musisz określić jakich informacji będziesz szukać, czego chcesz się dowiedzieć. Chodzi o to, abyś określił(a) problem badawczy, czyli to co chcesz przebadać. Mogą Cię zainteresować, np. problemy życia w dużym mieście, powód dla którego klienci kupują produkt A, co skłania ludzi do zmiany miejsca zamieszkania, dlaczego uprawiają określony sport itp.

   

2. Zastanów się czy to będzie krótkie badanie, w którym pytasz o fakty, czy też bardziej skomplikowane badanie postaw? Innymi słowy dokładnie przemyśl, co chcesz osiągnąć za pomocą swoich badań. Jeśli chcesz wiedzieć ile razy w tygodniu ktoś wychodzi pobiegać, ile mu to zajmuje czasu, ile kilometrów przebiegł, to prawdopodobnie wystarczy tylko kilka prostych pytań. Jeśli natomiast dodałbyś (dodałabyś) powody dla których biega, z czego to wynika, co chce osiągnąć, czy ma na to wpływ jego sytuacja życiowa lub zawodowa, to kwestionariusz Twojej ankiety się rozrasta.
   
   Ponadto dużo łatwiej pyta się o fakty, niż o postawy, ponieważ fakty są czymś obiektywnym, respondent jest kobietą lub mężczyzną, ma ileś lat, biega 3 razy w tygodniu itp. Trudniej zapytać o jego subiektywne doświadczenia, przekonania, preferencje, uprzedzenia, obawy itp.

   

3. Zapoznaj się z tym, co napisano na dany temat. Do większości zagadnień już powstała stosowna literatura i nie ma sensu wyważać otwartych drzwi. Zapoznanie się z dostępną wiedzą pomoże Ci uniknąć błędów, które mógłbyś (mogłabyś) popełnić, podpowie co jeszcze uwzględnić i dlaczego. Jeśli nie dysponujesz odpowiednimi źródłami pisanymi, zapytaj osoby uznawane za ekspertów (możesz z nimi przeprowadzić wywiad swobodny i również uwzględnić tę metodę w swoim planie badań).

   

4. Wypisz w punktach wszystkie kwestie, których chcesz się dowiedzieć, czy też wszystkie hipotezy, które chcesz sprawdzić (np. ludzi dorosłych do uprawiania sportu zachęcają znajomi). Mogłeś (mogłaś) to zrobić już podczas wykonywania poprzednich punktów. Teraz jednak zbierz to w jednym dokumencie.

   

5. Określ kogo obejmiesz badaniem. Inne pytania zadasz dorosłemu niż dziecku, górnikowi niż studentowi filologii itp. Uwzględnij dostępność osób badanych, kiedy możesz się z nimi spotkać i gdzie. Pomyśl czy do Twojego badania trzeba dobrać próbę i jak to zrobić, aby uwzględnić wszystkich respondentów, których chcesz objąć badaniem.

   

6. Zdecyduj jakiego rodzaju ankietę chcesz przygotować. Czy będzie to ankieta pocztowa, audytoryjna, bezpośrednia, internetowa? Jest to w znacznej mierze determinowane wyborami, których już dokonałeś (dokonałaś), np. jeśli chcesz przebadać maratończyków, możesz rozdawać ankietę podczas maratonu, jeśli Twoi respondenci są trudno dostępni, możesz wysłać im ankietę pocztą albo wykorzystać internet itp.

   

7. Do każdego wypisanego przez siebie zagadnienia (patrz: punkt 4), sformułuj odpowiednie pytania. Takie, które dotkną istoty problemu, a jednocześnie nie będą sugerowały respondentowi odpowiedzi i będą dla niego jasne. Powinny być dostosowane do jego wiedzy. Seria powiązanych ze sobą pytań, tworzy moduł.
   
   Określ kolejność modułów i występujących w nich pytań, tzn. pytania muszą być ze sobą logicznie powiązane i uwzględniać możliwe reakcje respondentów. Wewnątrz modułów pytań zastosuj strategię lejka lub odwróconego lejka.

   

8. Wybierz formę odpowiedzi. Zdecyduj się czy zastosujesz pytania otwarte, czy zamknięte (takie gdzie respondent wybiera z różnych możliwych wariantów). Zaproponowane przez Ciebie odpowiedzi mogą sprowadzać się do: Tak, Nie. Czasami warto również zastosować skale mierzące intensywność postawy (np. skala Likerta: zdecydowanie tak, raczej tak, raczej nie, zdecydowanie nie) lub zaproponować różne warianty odpowiedzi, z których respondent wybiera tą, która jest mu najbliższa.

   

9. Przetestuj kwestionariusz. Bywa, że jakieś pytanie jest niejasne, niepoprawnie sformułowane, kolejność pytań jest niewłaściwa, pytania nie są dostosowane do możliwości respondentów, czy kafeteria (warianty odpowiedzi) nie jest wyczerpująca. Aby wyeliminować tego typu błędy, osoba która skonstruowała kwestionariusz powinna najpierw przetestować go na sobie, później na innych osobach z otoczenia, ewentualnie na niewielkiej próbie, zanim zacznie się badanie właściwe. Wprowadź poprawki do kwestionariusza.

   

Po przejściu wskazanych wyżej kroków, powinieneś (powinnaś) dysponować gotowym kwestionariuszem ankiety (lub też kwestionariuszem wywiadu), dzięki któremu będziesz w stanie znaleźć odpowiedź na postawione na początku pytanie, pewien problem będący powodem podjęcia badań oraz będziesz wiedzieć kogo należy przebadać i dlaczego.

Przykłady

• Kwestionariusz ankiety: Tatuaże i tatuowanie się (wypełnia respondent)
• Kwestionariusz ankiety: Opinie na temat rynku treści wideo w Internecie (wypełnia respondent)
• Kwestionariusz ankiety: Opinie o działalności konkurencyjnej pracownika wobec pracodawcy (wypełnia respondent)
• Kwestionariusz ankiety do badania opinii na temat polityki w Polsce (wypełnia respondent)
• Kwestionariusz ankiety: Jak korzystamy z Internetu: Kompetencje w zakresie wyszukiwania informacji (wypełnia respondent)
• Kwestionariusz wywiadu do badania opinii mieszkańców miasta i gminy (wypełnia ankieter)
• Kwestionariusz wywiadu do badania: Migracje wewnętrzne wśród Polaków (wypełnia ankieter)

Komentarze

See more