Banałem jest właściwie stwierdzenie, że był najwybitniejszym pisarzem polskiego renesansu, a także największym polskim poetą przed Mickiewiczem. Choć napisano o nim całą bibliotekę książek oraz wiele artykułów, to jednak wiele jest w biografii Kochanowskiego luk i niejasności. Urodził się około 1530 roku w Sycynie w ziemi radomskiej. Nieznane są fakty z lat jego młodości. W 1544 roku immatrykulował się w Akademii Krakowskiej. Nie wiemy, jak długo tutaj studiował. Być może studiował także w Lipsku lub Wittenberdze, choć jego nazwiska nie znaleziono w metrykach tamtejszych uniwersytetów. W 1552 roku (może już rok wcześniej) po raz pierwszy przybył do stolicy Prus Książęcych Królewca (wróci tutaj jeszcze na przełomie lat 1555 i 1556, zapisując się na uniwersytet). Kilkakrotnie wyjeżdżał do Włoch (studiował w Padwie, zwiedził Rzym i Neapol), zrobił kilkumiesięczny wypad do Francji. Jego studia padewskie, choć nie uwieńczone żadnym stopniem akademickim, przyniosły mu rozległą erudycję w zakresie znajomości języków klasycznych, poetyki, retoryki i filozofii.

Pierwszym utworem Kochanowskiego, który potrafimy dzisiaj dokładnie datować, jest łacińskie epitafium poświęcone Erazmowi Kretkowskiemu, wyryte na nagrobku w padewskiej bazylice św. Antoniego. W 1559 roku poeta na dobre wraca do kraju. W odpisach krążą już jego pierwsze utwory łacińskie i polskie.

Kochanowski znalazł się w kręgu mecenatu magnackiego (Firlejów, Radziwiłłów, Tarnowskich, Tęczyńskich). Zdecydował się na karierę dworską, wiążąc swoje ówczesne życie z dwoma wybitnymi dostojnikami: Piotrem Myszkowskim i Filipem Padniewskim. W latach sześćdziesiątych ukazuje się poemat Zuzanna, oparty na opowieści biblijnej, z dołączoną pieśnią Czego chcesz od nas, Panie, za twe hojne dary. Kochanowski wydaje także dwa poematy polityczne, zatytułowane Zgoda i Satyr albo dziki mąż, a także prawdopodobnie pisze utwór prozatorski O Czechu i Lechu historyja naganiona. W 1564 roku trafia do rąk czytelników poemat heroikomiczny Szachy.

Pod koniec lat pięćdziesiątych szesnastego stulecia osiedlił się Kochanowski w Czarnolesie, zrywając z dworem. W 1575 roku poślubił Dorotę Podlodowską. W tym okresie na plan pierwszy wysuwęła się praca literacka i życie rodzinne. W 1578 roku wystawiono Odprawę posłów greckich, a w rok później ukazało się pierwsze wydanie Psałterza Dawidowego. W 1580 roku opublikowano Treny oraz zbiór ód łacińskich, a w 1584 tom utworów łacińskich oraz Fraszki. W 1586 roku, już po śmierci poety, jego przyjaciel i wydawca, Jan Januszowski drukuje Pieśni.

W sierpniu 1584 roku w Lublinie zaskoczyła Kochanowskiego nagła śmierć. Przyczyną był prawdopodobnie udar mózgowy. Współcześni byli świadomi, że wraz ze śmiercią Kochanowskiego zakończyła się pewna epoka w literaturze polskiego renesansu. Opłakiwali go Sebastian Fabian Klonowic, Andrzej Trzecieski i Kasper Miaskowski.

Opracował Dariusz Rott