Kiedy zapalony czytelnik bierze do ręki książkę, nie zastanawia się, z jakich elementów jest zbudowana: raczej poddaje się urokowi okładki, kartkuje dzieło, żeby poczuć ukochany zapach farby drukarskiej i – nie ukrywajmy – czyta ostatnie zdanie. Dla bibliofilów książka jest przedmiotem wielkiej admiracji. Nie tylko jako dzieło, owoc pracy twórczej, wyobraźni i kreatywności, ale i jako przedmiot – starannie wydany i wykonany, pięknie prezentujący się na półce. Budowa książki jest dość skomplikowana, a żeby książka stała się atrakcyjnym dla oka artefaktem, potrzeba sporo pracy.
Bogate wnętrze
Mawiają, że nie ocenia się książki po okładce, tylko – zupełnie jak czytelnika – po wnętrzu. A wnętrze książki nazywa się blok. Blok książki może być szyty lub klejony. Szyty składa się z połączonych ze sobą składek, czyli arkuszy – złożonych na pół i włożonych jedne w drugie. Taka pojedyncza składka przypomina więc cienki zeszyt. Łatwo jednak wyobrazić sobie, jak te cienkie zeszyty łączy się ze sobą i powstaje opasłe dzieło składające się nawet z kilkudziesięciu zszytych ze sobą składek.
W przypadku bloku klejonego nie mamy do czynienia ze składkami, a arkuszy papieru połączonych klejem. O tym, czy jest to blok klejony, czy szyty przekonamy się patrząc na jego górny brzeg – oba sposoby łączenia arkuszy są widoczne gołym okiem. W przypadku bloku szytego na pewno zauważymy także kapitałkę, czyli pasek tkaniny przyklejany zarówno do górnego, jak i dolnego brzegu w celach estetycznych.
Nie oceniaj książki po okładce?
Wracamy do okładki, po której książki oceniać się nie powinno, choć to przecież ona jest tym elementem, który przyciąga uwagę jako pierwszy. Oprawa twarda wykonana jest z oklejonej tektury, miękka lub zintegrowana – z kartonu. Laik powie „na okładce” i będzie miał na myśli jej pierwsza stronę, „na tylnej okładce” albo „z tyłu książki” i będzie mówił o czwartej stronie okładki. A to dopiero połowa, bo okładka ma jeszcze strony drugą i trzecią, które nazywamy potocznie „wnętrzem okładki”. Usystematyzujmy:
- pierwsza strona okładki to ta, na której widnieje nazwisko autora, tytuł oraz logo wydawnictwa – jej rewers to strona druga
- czwarta strona okładki to ta, na której znajdziemy krótkie streszczenie dzieła i jego rekomendacje (blurb), fotografię autora, kod kreskowy, czasem nadrukowaną cenę (stąd nazwa: cena okładkowa) – rewers to strona trzecia
Laikowi może takie informacje nie są potrzebne, ale każdy kto zajmuje się książkami zawodowo – od autora, przez wydawcę, po blogera książkowego – posługuje się taką właśnie terminologią, która znacznie ułatwia porozumiewanie się w branży.
Charakterystyczne detale
Mamy więc blok i okładkę – łączymy je w całość. W przypadku okładki miękkiej blok scalany jest z grzbietem za pomocą kleju. Jeśli mamy do czynienia z oprawą twardą, konieczne będzie użycie wyklejki. Tak, to właśnie ten pojedynczy arkusz papieru w całości przylepiony do drugiej strony okładki i pierwszej strony książki oraz do trzeciej strony okładki i ostatniej strony książki pełni funkcję konstrukcyjną oraz maskuje „gołą tekturę”. Wyklejka może być biała, kolorowa, ale też w najrozmaitsze wzory. Taka wzorzysta wyklejka bywa bardzo atrakcyjnym elementem wizualnym i dopełnieniem spójnej wizji estetycznej książki.
Dodatkowym, często pojawiającym się elementem budowy książki w twardej oprawie jest obwoluta, czyli gruby arkusz papieru nakładany bezpośrednio na okładkę. Obwoluta może mieć wyłącznie funkcje ochronne, ale też estetyczne. Podobnie jak w przypadku atrakcyjnej wyklejki, może przesądzać o wyrafinowanej koncepcji estetycznej książki rozumianej jako przedmiot sztuki użytkowej.
Więcej informacji o budowie książki: https://www.totem.com.pl/blog/budowa-ksiazki
Piękną książkę przyjemnie bierze się do ręki. Im staranniej zrobiona, tym większa jej trwałość. Poligrafia to nie tylko rzemiosło, ale także sztuka – nawet, a może zwłaszcza, w czasach, w których większą część pracy wykonują za ludzi maszyny.
Komentarze
