20 listopada 2015 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych dotycząca m.in. korzystania z utworów na potrzeby edukacji i badań naukowych. W potocznym rozumieniu utworem jest wynik działalności o artystycznym charakterze (np. film, obraz, książka, piosenka). Nie budzi też wątpliwości, że jest nim dzieło naukowe.
Prawo autorskie przysługuje twórcy utworu. Są nim objęte utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe), w formie przeróbek, tłumaczeń, adaptacji.
Ogólnie prawa autorskie dzieli się na osobiste i majątkowe. Te pierwsze są niezbywalne i nie wygasają nigdy. Jednak prawa majątkowe można odsprzedać. Ponadto wygasają one po upływie 70 lat od śmierci autora lub autorów. W praktyce oznacza to, że z utworu takiego można już bezpiecznie skorzystać.
Jednak ograniczenia te wyglądają nieco inaczej w świecie nauki. Można korzystać w części ze wszystkich utworów, jeśli jest to uzasadnione celem naukowym. Na tym polega prawo cytatu. Istotne znaczenie ma tutaj art. 29 ustawy: „wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości”.
Warto też pamiętać, że instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu pracownika naukowego, który stworzył ten utwór podczas wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Prawo to po pewnym czasie przestaje obowiązywać (6 miesięcy, jeśli nie zawarto umowy o wydanie utworu lub 2 lat, jeśli utwór nie został opublikowany).
Obostrzeń i wyjątków jest znacznie więcej, a kwestie komu prawo autorskie przysługuje, w jakim zakresie i jak stosować prawo cytatu nie narażając się na koszty, są skomplikowane. Trudno się w tym wszystkim zorientować. Na szczęście nie każdy musi zajmować się takimi sprawami, są jednak grupy zawodowe, dla których jest to codzienność.
Szczególnie dotyczy to pracowników szkół wyższych. Dla nich właśnie przygotowano specjalne szkolenie: „Prawo autorskie w działalności uczelni”, które odbędzie się 3 grudnia 2018 r. w Poznaniu. Jak czytamy na stronie internetowej Instytutu PWN, ma ono odpowiedzieć na następujące pytania:
- jak skutecznie chronić swoją twórczość i jak zabezpieczać prowadzone badania naukowe?
- w jakich sytuacjach prawa autorskie do pracy naukowej należą do autora, a kiedy do uczelni?
- jakie prawa ma uczelnia względem pracowników naukowych i utworów ich autorstwa?
- w jakim zakresie można korzystać z utworów osieroconych?
- jak przygotować materiały dydaktyczne bez złamania prac autorskich?
- w jaki sposób właściwie korzystać z prac i badań studentów?
- gdzie leży granica pomiędzy plagiatem, przeróbką a inspiracją?
Program szkolenia:
I. Podstawowe pojęcia i zasady prawa autorskiego
- Co to jest własność intelektualna?
- Czym jest utwór w rozumieniu prawa autorskiego i jakiego rodzaju treści nie podlegają ochronie?
- Czym się różni utwór od wynalazku?
- Komu i od którego momentu przysługują prawa autorskie do utworu?
- Jakie są skutki publikacji utworu?
- Czy takie same zasady obowiązują w odniesieniu do utworów zbiorowych, pracowniczych, naukowych oraz prac dyplomowych?
- Gdzie leży granica pomiędzy plagiatem, przeróbką a inspiracją?
- Co to są prawa pokrewne i czym różnią się od praw autorskich?
- W jaki sposób prawo chroni wizerunek osoby?
II. Granice prawa autorskiego (czas ochrony, dozwolony użytek)
- Jakie sposoby korzystania z utworów podlegają ochronie?
- Czy prawo autorskie obowiązuje w internecie?
- Co to jest „domena publiczna”?
- W jakich przypadkach mogę korzystać z cudzego utworu bez zgody uprawnionego?
- Czy można kopiować utwory dla własnego użytku i co z tego wynika dla autorów i wydawców prac naukowych?
- Jak mogę legalnie korzystać z cudzych utworów w działalności dydaktycznej i naukowej?
- Czym jest cytat w rozumieniu prawa autorskiego?
- Czy można korzystać z cudzych publikacji, jeśli już dawno wyszły one z obrotu i nie ma możliwości uzyskania zgody uprawnionego?
III. Umowy prawnoautorskie
- W jaki sposób można zezwolić innym osobom na korzystanie ze swojego utworu (np. na potrzeby jego publikacji) albo uzyskać zgodę na korzystanie z cudzego utworu?
- Czym różni się umowa o przeniesienie praw od umowy licencyjnej? O czym należy pamiętać zawierając te umowy?
- Czym są organizacje zbiorowego zarządzania?
- Czy i jak korzystać z tzw. „wolnych licencji”?
- Jak zabezpieczyć interesy wykładowcy/pracownika naukowego w relacji z uczelnią i interesy uczelni w relacji z wykładowcą/pracownikiem naukowym?
IV. Ochrona autorskich praw osobistych i majątkowych
- Jakie są skutki naruszenia praw autorskich?
- Jakiego rodzaju naruszenia stanowią przestępstwo?
- Jak unikać naruszania praw autorskich w internecie?
Zobacz
Strona szkolenia: i.pwn.pl/prawoautorskie/
Komentarze
